Met het overlijden van Koen Blijweert, de superlobbyist die in verband werd gebracht met een reeks van schimmige deals tussen politici en hun nauwe kennissenkringen, komen weer heel wat verhalen bovendrijven over diens buitenverblijf in Megève. Hij ontving er regelmatig mensen die voor hem wat politieke aarde zouden kunnen verschuiven. Toen die zaak vorig jaar aan het licht kwam, deed ze al heel wat (bouw)stof opwaaien, maar ze is verre van een geïsoleerd feit.
De lijst met schandalen als Agusta, Kucam en Land Invest is lang, maar de lijst van zaken waaraan op zijn minst een onfris luchtje hangt, is nog langer. Ook de lijst van corrupte politici en mandatarissen groeit als kool.
We kampen in dit land met een steeds verder uitdeinende octopus. De tentakels van de onderwereld reiken steeds verder. Zowel witteboordcriminelen als gewiekste drugsbaronnen kopen zich een weg naar immuniteit en bedienen zich hiervoor met hand- en spandiensten van gewillige medeplichtigen bij de overheid. Dat onze fiscale druk bij de wereldtop zit en heel wat mensen momenteel financieel (en mentaal) op hun tandvlees zitten, maakt die wantoestand nog meer wraakroepend. Ook de straffeloosheid verergert het terechte ongenoegen bij burgers en ondernemers. Het gebrek aan daadkracht in de strijd tegen corruptie versterkt de onvrede en het ongenoegen bij de burgers.
De vraag is natuurlijk hoe dat komt en, toegegeven, het antwoord is niet altijd even eenvoudig. De grootste verantwoordelijkheid ligt natuurlijk bij een deel van de politici die zich laten afkopen en commercieel gewiekster zijn dan een marktkramer op zaterdagochtend.
Het valt op dat onderzoeken vaak vrij snel monddood gemaakt worden. Ofwel verjaren de onderzoeken door de complexiteit van de dossiers ofwel wanneer de corruptie flagrant is, kopen de gecorrumpeerden zich vrij via de afkoopwet.
Het is ronduit schokkend dat een van corruptie verdachte politicus zijn of haar straf kan afkopen bij het gerecht. De afkoopwet werd ingevoerd omdat het gerecht in ons land er niet in slaagt complexe fraudedossier voor de rechtbank tot een goed einde te brengen. Er moeten duidelijke criteria komen voor de afkoopwet en zowel actieve als passieve corruptie mag in geen geval worden afgekocht maar moet juist harder worden bestraft.
Behoudens steeds meer zeldzaam wordende journalistieke taaiheid, verdwijnen die zaken vrij snel naar een beter oord, om nooit meer van te horen. We zijn de zwijgcultuur al voorbij en glijden af naar collectieve medeplichtigheid.
Ook de politieke partijen spelen wellicht ongewild een rol in de verstrengeling tussen vriendendiensten, favoritisme en het steunen van partijpionnen. Zij hebben de neiging om de macht nog meer naar zich toe te trekken door overal partijleden in raden van bestuur te positioneren of te belonen en zo parallelle politieke structuren op te richten. Ook deze praktijken sporen niet met het rechtvaardigheidsgevoel van de burger.
De situatie is erg gevaarlijk. Het gaat niet enkel over handelingen die individuele schade hebben veroorzaakt maar om daden die een grote weerslag hebben op het gehele maatschappelijk leven. Een staat heeft immers de erkenning van haar burgers nodig om nog te kunnen functioneren Bovendien ondermijnt corruptie niet alleen het vertrouwen van de burger maar het ondermijnt de maatschappij in haar geheel. Malafide bedrijven kopen zich een weg in de markt en verdrukken hierbij de eerlijke ondernemers.
Strengere straffen voor alle betrokkenen zijn alvast een evidentie. We kunnen ons de vraag stellen wie überhaupt nog iets in de politiek te zoeken heeft nadat ze veroordeeld zijn voor corruptie. Maar ook die schimmige tussenpersonen mogen we niet uit het oog verliezen. In 2019 begon de Kamer met een lobbyregister. Dat we dat moeten uitbouwen is een evidentie. Terugkerend naar die boerenmarkt op zaterdagochtend is het belangrijk dat er daar vooral meer wortels dan stokken in zitten. Anders gebeurt alles nog meer in het verborgene en dan zijn we terug bij af.
Daderbestraffing is natuurlijk allemaal mooi en wel, maar dat kan enkel indien we in ons land beschikken over een sterke anti-corruptiecel die niet verstrikt geraakt in de wirwar van onze huidige staatsstructuur. België heeft nood aan een onafhankelijke organisatie die strijdt tegen corruptie en zich inzet voor ethiek in politiek en bij Justitie. Ze heeft een sterk mandaat nodig en het landschap waarin ze moet bewegen, zullen we moeten vereenvoudigen. Maar de schreeuwers die beweren dat een sterkere Vlaamse regio daarin de magische formule is, zullen van een kale reis terugkomen. De corruptie heeft daarvoor haar wortels al te diep geschoten. Sterker nog, de strijd tegen de corruptie kan enkel gewonnen worden door een sterke overkoepelende dienst die de hete adem van politieke belangen kan negeren. Hoe lokaler de poging, hoe minder kans op slagen.
Het politieke beestje is in zijn geheel aangetast en flink ziek. Van links naar (uiterst) rechts zijn wel voorbeelden op de hoogste niveaus te vinden.
Het makkelijkste dat we nu zouden kunnen doen, is er de brui aan geven. Wegstappen. Maar dat zou té gemakkelijk zijn. Binnen dat beest zijn de antilichamen immers al actief en ze werken hard. Willen we echt naar een moderne, nieuwe samenleving gaan, moeten we als burger en als echte liberalen doen wat we graag doen: werken.
De strijd tegen de corruptie is er eentje die we samen moeten voeren. Alleen zo kunnen we zorgen voor een totaalomwenteling in de politiek. Met de burger. Door de burger. Voor de burger.
De Redactie van De Liberale Wereld
