Democratie lijkt niet weg te denken uit onze samenleving, het is een van de fundamenten van onze rechtsstaat. Maar hoe democratisch is onze democratie?
Gebroken beloftes
Het vertrouwen in de politiek is bij de meesten al lang gesneuveld. We hebben een jarenlange traditie van politici die hun (verkiezings)beloftes maar al te graag overboord gooien om hun postje in de regering te bemachtigen. Zo zagen we Bart Tommelein struikelen over zijn belofte van terugdraaiende tellers voor eigenaars van zonnepanelen. En Open-VLD zette haar ideologie aan de kant om wederom deel te nemen aan de regering, tot grote ergernis van haar achterban.
De essentie van onze representatieve democratie is thans dat de volksvertegenwoordigers de wil en het belang van haar kiezers vertegenwoordigt. Echter stel ik vast dat dit, mits enkele uitzonderingen, al lang niet meer het geval is.
Misinformatie
Sinds de opkomst van sociale mediaplatformen zoals Instagram, Facebook, Twitter, Telegram, etc. is “snelnieuws”[1] de standaard geworden. Mensen worden overspoeld met informatie en nemen vaak de tijd niet om een nieuwsartikel volledig te lezen. Bovendien is het vaak niet mogelijk om een artikel volledig te lezen door de “paywall”[2] van het nieuwsplatform. Hierdoor gaat een enorme hoeveelheid aan kostbare informatie verloren.
Bovendien moeten nieuwsplatforms de aandacht trekken van de lezers. Dit doen ze vaak door misleidende en pakkende titels te gebruiken (lees: clickbait). Mensen lijken hun mening te vormen op basis van deze zeer aangrijpende titel. Zo nodig ik u graag uit de commentaar onder nieuwsartikelen te lezen, en ze dan te toetsen aan de inhoud van datzelfde artikel. Een voorbeeld om dit aan te tonen: “Man gooit kind op de grond” en “Judodocent spart met leerling en leert hun verschillende valtechnieken”. Beide titels zijn feitelijk juist, doch voel je aan dat de tweede titel veel genuanceerder is.
Daarbovenop worden uitspraken of stellingen uit de context getrokken om de lezer te prikkelen. Ook hier schuilt het gevaar dat de informatie in de nuances van het artikel verwerkt zit. Ook dit zal ik proberen aan te tonen met een voorbeeld: “De horeca openen op 1 mei is een slecht idee” en “met de Paasvakantie in het vizier lopen de horecazaken gouden zaken mis. De horeca openen op 1 mei is geen goed idee. Vele zaken zullen tegen die tijd al lang failliet zijn”. Dit simpele voorbeeld toont aan dat de belangrijke informatie vaak in de context is gelegen.
Ten slotte worden onderzoeken vaak geïnterpreteerd om het eigen standpunt kracht bij te zetten. Ook vele wetenschappelijke onderzoeken worden handig misbruikt door politici om stemmen te winnen. Zo kan ik helaas verwijzen naar de AstraZeneca-affaire. Heel wat Europese landen stopten dusdanig met het vaccineren van AstraZeneca na enkele meldingen over bloedklonters bij personen die het vaccin hadden gekregen. Ook in België werd er druk uitgeoefend om te stoppen met vaccineren. Per 1 miljoen vaccinaties met het AstraZeneca vaccin werden er 13 gevallen van bloedklonters vastgesteld.[3] Thans, waren dat er bij het Pfizer vaccin 15.[4] Belangrijk om te vermelden is dat er nog geen enkel oorzakelijk verband tussen de klonters en het vaccin werd vastgesteld. Na de vaccinatie met het Moderna vaccin werd er zelfs een persoon neergebliksemd.[5] Het gebrek aan oorzakelijk verband in deze is wel zeer duidelijk.
Populisme
Ook de opkomst van populisme doet geen goed aan onze vrije wil. Zowel aan de linkerzijde, als aan de rechterzijde zien we dat partijen emotie boven feiten verkiezen. Zo zagen we minister Van der Straten de kernuitstap maken, thans is zij van de Groene partij. Het debat hieromtrent ga ik niet voeren. Wat echter duidelijk is, is dat een gascentrale slechter is voor het milieu dan een kerncentrale. Groen verwijst graag naar Chernobyl en Fukushima. Thans vielen er ten gevolge van die “kernrampen” respectievelijk 31[6] en 1[7] dode(n) die het rechtstreekse gevolg waren van deze kernrampen.
Ook extreem rechts speelt graag in op de emotie van de mens. Zo schilderen zij de BLM-activisten maar al te graag af als plunderende relschoppers. Iets wat niet overeenstemt de werkelijkheid aangezien de meeste protesten zonder incidenten verliepen.
Wat nog verontrustender is, is dat politieke partijen nu hun eigen nieuws fabriceren. Zo zien we de opkomst van “Kies Dries”, “PAL NWS” en “Vlaams Belang TV”. Burgers krijgen op deze manier alleen maar informatie voorgeschoteld dat binnen hun denkbeeld valt. De mening wordt op geen enkele manier meer bekritiseerd waardoor men vervalt in een tunnelvisie.
Dit soort opgelegde denkbeelden vertroebelen de wil van de burger. De burger wordt met valse informatie bang gemaakt waardoor ze een bepaald denken gaan aanhangen.
Verband met democratie
Onze democratie gaat uit van de idee dat de volksvertegenwoordigers de wil van het volk vertegenwoordigen. Echter is de wil van het volk aangetast door misinformatie. Het is dan ook nog moeilijk om te spreken over “echte” vrije wil. Bovendien is het ook al lang niet meer het volk dat bepaalt wat het algemeen belang is. Het zijn eerder de partijen die verschillende opvattingen van het algemeen belang naar voor schuiven, waaruit de burger kan kiezen.
Ik sluit dan ook af met de vraag: Is er nog sprake van democratie wanneer onze wil niet vrij is?
Robbe Vos voor De Liberale Wereld
[1] Nieuws dat men in een minimum van tijd kan verwerken. Zoals de titels van nieuwsartikelen of een enkele passage uit een interview.
[2] Denk aan artikelen die enkel beschikbaar zijn voor abonnees.
[3]https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/968414/COVID-19_AstraZeneca_Vaccine_Analysis_Print.pdf
[4]https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/968413/COVID-19_mRNA_Pfizer-_BioNTech_Vaccine_Analysis_Print__2_.pdf
[5] https://www.fda.gov/media/144434/download
[6] het wetenschappelijk agentschap van de VN, UNSCEAR
