Als belastingbetaler betalen we telkens de eindfactuur voor de vele benoemingen en de weelde aan mandaten die dienen te worden gevuld door de vele politici die dit land rijk is.
Vorige maand was het weer raak. Ditmaal was de Vlaamse regering aan zet. Johan Sauwens werd naar voor gedragen als nieuwe voorzitter van De Lijn. De Lijngebruiker werd nog geen week later alvast getrakteerd met een stevige tariefverhoging op hun busticket. Marc Descheemaecker (N-VA) wordt dan weer voorzitter bij Lantis. Weer een stevig bezoldigd mandaat erbij naast dat van bestuurder bij de NMBS en Ethias NV.
Anno 2022 worden aldus de verloren zonen en dochters van de politieke partijen uit de meerderheid terug op het droge getrokken met rijkelijk verloonde mandaten.
We willen ze niet te eten geven, de politici die luid aankondigden dat ze een eind wilden stellen aan de politieke benoemingen. Elke partij die aan de macht komt wil dit zo snel mogelijk vertaald zien in de vele raden van bestuur van de overheidsbedrijven, administraties, parastatalen en intercommunalen die dit land rijk is. Van de federale regering tot de gemeenten en steden via de provincies en de deelstaatregeringen. Allen zijn ze in hetzelfde bedje ziek.
De politieke verzuiling ontmoedigt het principe dat de beste talenten doorgroeien naar de top van de departementen of bedrijven. Het wordt erger wanneer de mandaten worden uitgedeeld als troostprijs voor politici die niet herverkozen raakten. Het is bijna onbegonnen werk om het kluwen aan politieke benoemingen in kaart te brengen, maar laat ons toch een poging wagen…Op het niveau van de steden en de gemeenten vallen er heel wat prijzen te verdelen in de vele intercommunales die Vlaanderen en Brussel rijk is. De intercommunales zijn samenwerkingsverbanden tussen verschillende gemeenten rond onder meer afvalbeheer, watervoorzieningen of ruimtelijke ordening.
De 100 grootste tellen 3.653 betaalde postjes. De grootste 10 mandaten zijn goed voor 3 miljoen euro aan zitpenningen. De benoemingen zijn dikwijls niet minder dan een troostprijs voor het missen van een schepenambt. De raden van bestuur tellen soms 70 leden en elk van hen haalt een mooie zitpenning binnen. Zodoende blijven de intercommunales de vetpotten van de politiek. Terwijl de zitpenningen voor de zuivere intercommunales beperkt zijn tot 226 euro per vergadering geldt dit plafond niet voor de vele gemengde intercommunales zoals Elia en Publi-T.
De verdeling van de mandaten geschiedt bijna steeds zonder enige selectieprocedure voor de topfuncties die er te verdelen zijn in de intercommunales. De gemiddelde raad van bestuur van een intercommunale telt al snel 36 leden. In een privébedrijf is een raad van bestuur van 12 leden reeds groot te noemen. Ook onder Fluvius is het fijn toeven; deze ééngemaakte groep heeft onder zich tien energie-intercommunales (DNB), die elk een verschillend distributietarief aanrekenen en waar de eindgebruiker niet onderuit kan. Op uw energiefactuur gaat er tot 40% naar deze tussenschakels onder de vlag van distributie – en transportkosten. De intercommunales zitten samen met Elia en Fluvius heden op een spekpot van 19 miljard euro.
Ook wat betreft de provincies worden de mandaten van de gouverneurs keurig verdeeld volgens de politieke kleur. Voor de verkiezingen wil elke partij ze afschaffen, na de verkiezingen wil elke partij de volgende gouverneur voordragen. Elke nieuwe benoeming ondermijnt steeds dieper de democratie.
Vlaanderen telt meer dan 76 agentschappen en autonome instellingen die samen goed zijn voor meer dan 350 politieke mandaten. De vergoedingen lopen op tot 29.000 euro bruto per jaar. Daarnaast draait de carrousel evenzeer voor de overheidsbedrijven zoals de Lijn of de VRT om er maar enkele te noemen. Het federale niveau moet geenszins onderdoen voor dit alles. Zo is er de NMBS, de lotto, Infrabel, Skyeyes, FPIM, de Nationale Bank, Belgacom, Bpost, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), etc.
Een ander opvallend feit is dat op federaal niveau de FPIM volgeparkeerd is met kabinetsmedewerkers. De meesten van hen zetelen bovendien niet enkel in de raad van bestuur, waar ze jaarlijks rond de 11.555 euro verdienen, maar daarnaast ook in een adviesraad, goed voor gemiddeld 5.000 euro[1]. Aan Vlaamse zijde vervult de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) een gelijkaardige rol. Kwaliteit zou niet het belangrijkste, maar het énige criterium moeten zijn. Partijaanhorigheid zou totaal geen rol mogen spelen. Het cliëntisme en de politisering ondergraven de rechtstaat. Dit corporatisme staat de modernisering van ons economisch en maatschappelijk weefsel in de weg.
Ondanks de vele beloften over de nieuwe politieke cultuur en politieke vernieuwing blijven de politieke benoemingen een constante. Hierdoor ontstaat er een vicieuze cirkel. De volgende regering wordt immers geconfronteerd met een administratie en overheidsbedrijven wiens top politiek benoemd is, waardoor zij zich in hun kabinet wederom omringen met getrouwen die op hun beurt verwachten te worden beloond voor hun inzet in de kabinetten met … een politieke benoeming.
Wij betalen het teveel aan provincies, gemeentes, intercommunales en adviesraden, waar politiek cliëntelisme blijkbaar nog altijd een belangrijke oorzaak van is. De politieke klasse heeft te weinig door hoe nefast deze benoemingscarrousels zijn voor het vertrouwen in de politiek in haar geheel.
Maak eindelijk werk van het samensmelten van de intercommunales en snij in het mandatenbos. Maak ook werk van de objectivering van de benoemingen via een objectieve vergelijking met examens. Dit zal de kostprijs van het hele overheidsapparaat terugdringen en het vertrouwen in de politiek herstellen. In ons land bedraagt het overheidsbeslag bijna54 % van het bbp. Op een bbp van 420 miljard euro wil dat zeggen dat de overheid jaarlijks meer dan 226 miljard euro uitgeeft. Alleen Finland, Frankrijk en Denemarken geven in verhouding nog meer uit, maar de publieke dienstverlening in de Scandinavische landen is navenant.
Hier ligt een enorme kans om een echte aanzet te geven aan de politieke vernieuwing. Het is tijd dat de politiek in haar geheel de hand in eigen boezem steekt!
De redactie van De Liberale Wereld
[1] Het Nieuwsblad, woensdag 18 februari, 8 conclusies uit de nieuwe publicatie van het Rekenhof
