Defensie heeft de laatste jaren te kampen met een groeiend budget-en personeelstekort en negatieve perceptie. Recente gebeurtenissen leggen de gevolgen hiervan bloot. Ondanks het advies van de tien aangestelde experten -die een strategische visie moesten actualiseren richting 2030- blijft Defensie en haar personeel met grote onzekerheid en frustratie achter. Zowel expertise als waarschuwingen van Defensie worden genegeerd.
Wat de buitenwereld niet ziet is dat Defensie op haar tandvlees zit. Bij het vallen van het woord bezuinigingen wordt in eender welke sector een oproep tot staken gelanceerd en dat vinden we niet meer dan normaal. Als militair heb je echter geen stakingsrechten noch mag je het werk neerleggen of publiekelijk spreken. Opmerkingen zoals “het is hun job” en “ze hebben ervoor gekozen” zijn uit den boze. Wie kiest voor een job waarin men de eigen veiligheid riskeert voor de veiligheid van een ander, zou van wat meer respect mogen genieten.Decennialang werd er bezuinigd en gekapt in het budget voor personeel en materiaal. Defensie doet wat ze kan, met dat wat ze krijgt. Deze ‘can do’ mentaliteit heeft ons gebracht tot waar we nu zijn: bijna 50% minder personeel, maar dubbel zoveel dreigingen en uitdagingen dan tien jaar geleden. Een gemiddelde winkelketen heeft meer personeel dan het departement dat instaat voor onze veiligheid.
Opwaardering Defensie
In 2014 werd een opwaardering van Defensie beloofd, maar kort daarna kwam de beslissing om een besparing van 15% op te leggen, met bijkomende besparingen op jaarbasis. We stellen ons dus geen vragen bij die besparingen en vinden zelfs dat we nog te veel belastinggeld aan Defensie spenderen. Defensie staat reeds onderaan het lijstje van uitgaven, onder milieubescherming en net boven cultuur. De reden waarom we niet graag veel geld spenderen aan ons leger komt doordat de impact die Defensie op onze maatschappij heeft niet direct voelbaar is. Bedenk bijvoorbeeld wel dat 90% van onze consumptiegoederen over zee komen en die vaarroutes door onze marine beschermd worden. Defensie moet daarnaast regelmatig anticiperen op interne uitdagingen door politieke keuzes, maar moet vaak keuzes maken die de deur openen voor nieuwe problemen op lange termijn.
Door het personeelstekort blijven heel wat diensten onderbemand en geraken sleutelposities niet ingevuld, of worden ze bemand door onbevoegd personeel. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de dienst ADIV (Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid), die recentelijk uitgebreid in het nieuws verschenen is. Deze dienst leed al geruime tijd onder een personeelstekort en kaartte dit reeds meermaals aan. Wanneer deze dienst de keuze moet maken -door budgettaire en personeel gerelateerde redenen- tussen het volgen van een gekend personeelslid met extremistische gedachten of een gekende bende met plannen en dreigingen aan het huis van een Burgermeester, is het vervolg van het verhaal algemeen gekend.
Hulp aan de natie is geen kerntaak van Defensie
Binnenlandse veiligheid is een bevoegdheid van politie en civiele bescherming, waarop helaas ook heel wat werd bespaard. Steun aan de natie is een -tijdelijke- ondersteuningstaak van Defensie om te dienen als terugvalbasis wanneer civiele bescherming en politie niet kunnen voldoen aan haar taken. Ondanks dat het aanvankelijk een tijdelijke inzet zou zijn, lopen vandaag nog steeds 300 militairen in onze straten en heeft de kostprijs van deze operatie de kaap van 200 miljoen ruim bereikt. De oorzaak hiervan is onder meer de aanhoudende discussie tussen minister van Binnenlandse zaken Annelies Verlinden (CD&V) en Antwerps Burgermeester Bart De Wever (N-VA), over de overname van de beveiligingsopdracht in Antwerpen.
Defensie moet zich dynamisch kunnen opstellen en zich kunnen focussen op haar kerntaken, zoals strategische steun in conflictgebieden en steun bij een acuut dreigingsgevaar zoals in de korte periode na de aanslagen. Het inzetten van een hoog aantal militairen heeft naast de leegloop die het veroorzaakt wegens desinteresse ook een ander negatief gevolg. Door het inzetten van militairen in de straat wordt er een schaarste aan opgeleide instructeurs gecreëerd. Hierdoor komt de training van nieuwe rekruten in het gedrang wat vervolgens de voorbereiding van lopende en toekomstige operaties in gevaar brengt. Het gaat zelfs zo ver dat CHOD (Chief of Defense) Viceadmiraal Michel Hofman concludeert dat 41% van de huidig ingezette militairen weinig andere operationele ervaring heeft dan patrouilleren op straat. Dit is onacceptabel en creëert een veiligheidsprobleem op de lange termijn. Het is van cruciaal belang dat de Belgische defensie als deel van de NAVO een operationele en flexibele strijdmacht blijft.
Het voorbije jaar heeft Defensie zich sterk ingezet tijdens de Covid crisis en de recente overstromingen in het kader van hulp aan de natie (en zal zich steeds blijven inzetten om de veiligheid van de burgers te garanderen). Hulp aan de natie is echter slechts ter ondersteuning van het land en de bevolking, maar is geen kerntaak die Defensie toebehoort. Hiervoor dient onder meer de civiele bescherming, die op haar beurt lijdt onder dezelfde problematiek als Defensie. De brand op het schietterrein in Brecht en het dossier J.C. leggen nog maar eens de problematiek rond het personeelstekort pijnlijk bloot. Een versnelde en uitgebreide overname van de ondersteuningsopdracht OVG door het DAB (directie beveiliging) is dus noodzakelijk om zowel de onnodige werklast van Defensie te ontnemen als een duidelijk onderscheid te maken tussen de politionele diensten enerzijds en Defensie anderzijds. Waar Defensie nood aan heeft is een duidelijke toekomstvisie die zowel legislatuur als politieke ideologie overschrijdt, en het nodige respect biedt aan onze militairen.
Nigel Chantrain voor De Liberale Wereld
