EU-China akkoord moet vuurtest in Parlement nog doorstaan
De Comprehensive Agreement on Investment (CAI), ofwel het EU-China investeringsakkoord, kreeg op 30 december de zegening van zowel Xi Jinping als Europese leiders zoals Charles Michel, Ursula von der Leyen, Angela Merkel en Emmanuel Macron. Hoewel er zeven jaren over de onderhandeling van de deal zijn gegaan en er riante kansen voor Europese ondernemers beloofd worden, blijft de kritiek op de deal aanzwellen. De schoen wringt voor Europese wetgevers vooral op het vlak van mensenrechten.
China maakte hoofdzakelijk grote beloftes op economisch vlak. Europese investeerders zullen hun toegangsmogelijkheden tot de Chinese markt zien vergroten en de regelgeving transparanter en duidelijker zien worden. Europese bedrijven moesten voorheen ook verplicht een Chinese joint venture aangaan en hun intellectuele eigendom afstaan. China verzekerde dat deze procedures zullen verdwijnen. “[De deal] verbindt China aan ambitieuze principes betreft duurzaamheid, openheid en het bestrijden van discriminatie. Dit akkoord zal onze economische relatie met China terug in balans brengen,” besloot von der Leyen op 30 december.
Opvallend waren de Chinese toezeggingen op het vlak van dwangarbeid en klimaatdoelen. Het is de eerste keer dat het land deze problemen in een officiële internationale onderhandeling benoemde. Het akkoord lijkt op een zege voor de Europese Unie en een duidelijke stap naar de gereguleerde globalisering die ze wilt nastreven. Niet iedereen binnen het Europese Parlement deelt deze visie en daar moet het akkoord nog bekeken worden voor het bekrachtigd kan worden.
Er lijkt een tweespalt te ontstaan tussen de Europese Commissie en het Parlement over het akkoord. Volgens de Commissie is de CAI niet het juiste instrument om China bij te sturen op het vlak van mensenrechten. Volgens het Parlement zijn economie en mensenrechten echter niet los van elkaar te begrijpen. Terwijl Charles Michel op 30 december in een videoconferentie zat met Xi Jinping om het akkoord af te sluiten, veroordeelde het Parlement China voor de arrestatie van 53 wetgevers en activisten in Hongkong. Het Europese Parlement bekritiseerde de grootmacht recent ook nog voor de onderdrukking van de Oeigoeren en andere moslimminderheden. In 2019 reikte het Parlement ook de Sakharov-prijs voor vrijheid uit aan Ilhem Tohti, een econoom die opkwam voor de rechten van de Oeigoeren.
Eén van de meest felle tegenstanders van het akkoord is Guy Verhofstadt, lid van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa. Op zes januari tweette Verhofstadt dat “het Parlement de CAI nooit zal goedkeuren zolang China geen verbetering garandeert voor de situatie van de activisten in Hongkong, de Oeigoeren en de Tibetanen.” De Duitse Reinhard Bütikofer van de Groenen/Vrije Europese Alliantie en voorzitter van de Chinese delegatie van het Europese Parlement, viel de deal aan voor “zwak taalgebruik dat weinig zal opleveren op vlak van mensenrechten”. Bütikofer voorspelde dat volksvertegenwoordigers van Frankrijk, België, Nederland, Luxemburg en Polen het akkoord niet zullen ratificeren. Geert Bourgeois, lid van de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers, zag wel een weg voor het akkoord door het parlement, indien China een zogenoemde ‘roadmap’ zou goedkeuren voor het implementeren van arbeidsrechten. Deze tactiek werd eerder gebruikt bij een handelsakkoord met Vietnam en leidde uiteindelijk tot nieuwe arbeidswetten in dat land.
Tenslotte is er nog discussie over de timing van de deal ten opzichte van de Verenigde Staten. Sommige politici bekritiseerden de Europese leiders voor het afsluiten van de deal terwijl Biden’s team zich nog niet heeft kunnen inwerken. Anderen vinden dan weer dat het een symbolische zet is die aangeeft dat Europa zichzelf kan handhaven op het wereldtoneel zonder de VS. Bidens ambitie om in het Westen een sterk diplomatiek front te bouwen die in dialoog kan gaan met China wordt volgens Amerikaanse media zo al vroegtijdig in de kiem gesmoordt.
Is de deal een politieke overwinning voor China of een voorzichtige aanzet naar verandering van de Europese Unie? Het is in ieder geval duidelijk dat de beslissing van het Europese Parlement toonaangevend zal zijn voor hoe Europa in de komende decennia zal omgaan met de supermachten langs haar flanken. De verdere demonisering van China door haar politieke tegenstanders en het winstbejag van Europese investeerders die gretig naar de Chinese markt kijken, spelen hier helaas ook een rol in.
Jeremy Van der Haegen voor De Liberale Wereld – 13/01/21
