HOE WAARSCHIJNLIJK IS EEN CHINESE INVASIE IN TAIWAN?
Alles wijst er op dat een steeds agressiever China al haar macht zal aanwenden om Taiwan klein te krijgen op het wereldtoneel. Hierbij schuwt het steeds minder van oorlogstaal en open provocaties zoals gevechtsvliegtuigen die Taiwan’s luchtruim meedogenloos binnendringen. 3D modellen van het eiland worden obsessief bestudeerd door een Chinees leger dat zich steeds hardnekkiger bewapent. De onderwerping van Taiwan zou na de ontmanteling van Hongkong’s vrijheden eerder dit jaar mooi op de palmares van Xi Jinping staan. En dat kan nog gebeuren voor de honderdste verjaardag van de Communistische Partij op 23 juli 2021. Is Taiwan gedoemd om een geopolitieke speelbal tussen Xi’s ambities en de hegemonie van de Verenigde Staten te blijven tot het de spuigaten uitloopt?
Taiwan kreeg de afgelopen maanden heel wat media-aandacht, meestal voor zijn uitstekende en vastberaden preventiemaatregelen tegen COVID-19. Het land had ruime ervaring opgedaan tijdens de SARS uitbraak van 2002 en heeft daarbij een viroloog als Vice President. Zelfs daarvoor schopte het land het tot menige krantenkoppen toen het in 2019 als eerste land in Azië holebihuwelijken legaliseerde.
Het eiland dat Chiang Kai-shek in 1949 als toevlucht koos voor Mao’s opmars wordt nog steeds beschouwd als een rebelse provincie door de Volksrepubliek China. Het feit dat Taiwan zich de laatste decennia heeft weten te ontpoppen tot een bloeiende democratie betekent een extra doorn in het oog voor China. De Verenigde Staten, die Taiwan vroeger vooral achter de schermen steunden, steken hun sympathie ook niet meer onder stoelen of banken. Dit gaat tot de verkoop van nieuwe militaire snufjes zoals drones, anti-schipraketten en gevechtsvliegtuigen tot openbare bezoeken van hoogstaande Amerikaanse ambtenaren. Opvallend is dat bij dit krachtige wapenarsenaal sinds recent ook langeafstandsraketten zijn toegevoegd die China kunnen treffen. Taiwan zit hopeloos vast tussen het spierengerol van Washington en Beijing.
De relatie tussen Taiwan en de Verenigde Staten is stilletjes onafgebroken verder gegroeid sinds de Amerikanen in 1971 de officiële diplomatieke relatie met Taiwan moesten opbergen. China was er dat jaar in geslaagd om de erkenning van Taiwan door alle leden van de VN veiligheidsraad aan banden te leggen. Zo werd de Volksrepubliek het echte China aan de tafel en bleef de Republiek China, ofwel Taiwan, een gemarginaliseerde oproerling. Hierbij kwam China ook op de proppen met een ‘One China Policy’ waarin duidelijk staat dat Taiwan definitief deel uitmaakt van China. China maakt er nog altijd gretig gebruik van om gevestigde en potentiële bondgenoten van Taiwan op de knieën te dwingen.
Twee China’s
Buiten enkele landen in de Stille Oceaan en Midden- en Zuid-Amerika kan Taiwan niet veel officiële bondgenoten meer opnoemen. Zeker de kleine micronaties in de Stille Oceaan zijn een makkelijk doelwit voor China’s lucratieve deals. Zo ruilden Kiribati en de Salomonseilanden vorig jaar hun diplomatieke relatie met Taipei in voor Beijing. Washington dreigde op zijn beurt de banden met de Salomonseiland ook te breken. De eilandengroep kreeg Vice-President Mike Pence niet meer op de koffie maar verdere gevolgen bleven uit. Opvallend is dat Vaticaanstad een openlijke bondgenoot blijft van Taiwan. Achter de schermen sloot de paus wel een deal met China om de Chinese staatskerk te erkennen en een ambassade te openen in Beijing. In ruil daarvoor zou de paus potentieel talloze levens van ondergedoken Chinese Christenen redden, indien ze toetreden tot China’s officiële kerk.
Verder is er ook nog de dubbelzinnige rol van Japan in de regio. De Japanners zwaaiden de scepter in Taiwan van 1895 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 maar gaven het eiland pas diplomatiek vrij aan Taiwan in 1951. Japan weigerde later het eiland opnieuw officieel af te staan aan de Volksrepubliek China. Japan had het eiland al eens afgestaan aan één van de twee China’s en kon dit geen tweede keer doen, zo redeneerde de overheid. Zelfs in een verdrag tussen China en Japan uit 1972 die gestalte gaf aan de diplomatieke relatie tussen de twee landen wordt de ‘One China Policy’ nooit formeel erkent. De kersverse Japanse premier Yoshihide Suga lijkt ook niet happig om China enige duimbreed toe te geven en probeert haar groeiende invloed in Zuidoost-Azië strategisch te pareren door relaties met landen als Indonesië goed te onderhouden.
De Amerikanen blijven ondertussen ongestoord het Chinese ‘One China’-dogma omzeilen met hun ‘Taiwan Relations Act’. Die wet uit 1979 zorgde er in de praktijk voor dat de Verenigde Staten en Taiwan hun diplomatieke relaties bleven onderhouden achter de schermen. In diezelfde wetgeving verklaren de Verenigde Staten ook dat het bereid is om Taiwan te verdedigen tegen invallen. Wanneer China in september met enkele gevechtsvliegtuigen door het Taiwanese luchtruim scheurt terwijl een Amerikaanse gezant op bezoek is, wordt het startschot gegeven voor de bewapening van het eiland.
Eind oktober werd een nieuwste deal goedgekeurd om Amerikaanse wapens te verkopen aan Taiwan. Ditmaal met lucht-grondraketten die ontworpen zijn om terug te vechten en Chinese steden kunnen raken. De deal komt neer op bijna twee miljard dollar en zal 400 raketten introduceren op het eiland. “Zolang China haar militaire activiteiten in de regio opgekrikt, zal de Verenigde Staten de bal terugkaatsen,” vertelt Brian Hioe (29), een Taiwanese journalist en burgerrechtenactivist, ons.
De vrouw aan het hoofd van Taiwan
Hioe verdiende zijn strepen tijdens de studentenprotesten in Taiwan van 2014, ook wel gekend als de ‘Sun Flower Movement’. Tijdens die woelige periode bezetten studenten regeringsgebouwen uit protest tegen een nieuwe handelswet die de Chinese economie meer speling zou geven op het eiland. Het resultaat was een flinke politieke nederlaag voor de Kuomintang. Zij stammen rechtstreeks af van het regime dat Chiang Kai-shek installeerde op het eiland en promoten tegenwoordig een nauwere samenwerking met China. Dit wordt vaak gewijd aan hun talloze economische en familiale banden met het vasteland.
Het resultaat is dat Tsai Ing-wen van de Democratische Progressieve Partij sinds 2020 bezig is aan haar tweede presidentstermijn. Het is haar taak om Taiwan door een steeds gevaarlijker traject te loodsen. “Ze heeft een moeilijke rol te vervullen,” zegt Hioe, “Langs de ene kant moet ze de invloed van China buitenhouden, maar ze mag China ook niet te hard schofferen.” Maar hoe lang kan Tsai zo blijven koorddansen? “Elke keer dat China weer eens dreigt, neemt de vastberadenheid van de Taiwanese bevolking toe. Hoe harder de Kuomintang de Chinese agendapunten duwt, hoe sterker de steun voor Tsai wordt,” legt Hioe uit. Tsai blijft voorlopig voorzichtig assertieve taal vermijden in de media. Ze benadrukt zelfs dat haar regering altijd open staat voor onderhandeling met China over de Taiwanese kwestie.
China is er nog niet klaar voor
Hioe denkt dat de Amerikaanse verkiezingen een cruciale rol zullen spelen in de ontwikkeling van het conflict. “Als één van de twee kandidaten de resultaten verwerpt, kan China dat gerust identificeren als een moment om de trekker over te halen. Verder is het Westen nog volop aan het worstelen met de pandemie,” zegt Hioe. Maar het is nog niet het juiste moment voor China, beweert Hioe. “Ze hebben nog niet de logistieke middelen om een troepenmacht naar het eiland te verplaatsen die groot genoeg zou zijn om het te bezetten,” zegt Hioe. “Chiang Kai-shek had speciaal gekozen voor Taiwan als vluchtoord omdat het omringd is door een woelige en stormachtige zee, wat een invasie per zee geen koud kunstje maakt.”
Volgens Hioe zou zo’n invasie de grootste militaire operatie sinds D-Day betekenen. Moderne oorlog bevoordeelt de verdediger en wat dat betreft is Taiwan even onaantastbaar als een teruggetrokken schildpad. “China is gewoonweg niet klaar voor zo een confrontatie. Duizenden jonge mannen zullen om het leven komen bij zo’n invasie en de politieke gevolgen kunnen de Communistische Partij fataal zijn. Zij beseffen dit zelf maar al te goed,” zegt Hioe.
Toch heeft de Communistische Partij al aangetoond dat ze steeds verder durft te gaan. “De militaire oefeningen op zee en luchtruimovertredingen zijn bijna een dagelijks feit geworden. Maar dit gaat meer over trots dan intimidatie,” legt Hioe uit. Volgens Hioe is een herhaling van de situatie in Hongkong echter niet mogelijk. “Hongkong was al lang onder Chinese controle. De internationale maatschappij kijkt ook anders naar Taiwan. Hongkong is een financieel centrum terwijl Taiwan een grote rol speelt in de bevoorradingsketen van de wereldeconomie en daarnaast ook een van de grootste producenten van semiconductors is,” zegt Hioe, “Daar raak je niet zomaar aan.”
Volgende zomer viert de Communistische Partij haar honderdste verjaardag. Na een volledige eeuw heeft het moderne China heel wat evoluties meegemaakt, maar Taiwan blijft een onopgeloste zaak. “Stick to the mission,” herinnerde Xi zijn partijgenoten nog in 2016. “Xi is de sterkste Chinese leider sinds Deng Xiaoping. Wat echter ontbreekt aan zijn nalatenschap is een historische overwinning. De hereniging van Taiwan met China staat al heel lang op het lijstje maar op dit moment lijkt dat scenario uitgesloten,” besluit Hioe.
Tekst door Jeremy Van der Haegen.
