Gedaan met de lege verkiezingsbeloftes
De laatste weken borrelen verschillende voorstellen naar boven om de burger terug meer te betrekken bij de politiek. Hiermee wil men de enorme kloof tussen de burger en het politiek systeem dichten.
Heel wat burgers hebben het gevoel dat ze steeds minder vat hebben op de politiek. Ze vinden dat er niet meer geluisterd wordt naar hun mening. De vertrouwensbreuk tussen de bevolking en politici wordt namelijk elke dag groter.
Deze beweging blijft niet beperkt tot België. In heel Europa haken de burgers af. Burgers worden ook te weinig betrokken in de nationale en internationale politiek. De representatieve democratie representeert al lang niet meer.
De geloofwaardigheid van de politiek is zoekgeraakt. Te lang heeft men de problemen van de vertegenwoordigende democratie en de behoefte van de burgers om meer werkelijke invloed uit te oefenen ontkend. Een bevolking die kritiek heeft op de overheid is noodzakelijk, zo werkt een democratie nu eenmaal. De beslissingen van de uitvoerende macht moeten continue kritisch bekeken worden. Het ligt in een Belg zijn natuur om dit te doen en we moeten dit koesteren! Belgen doen niets liever dan de overheid onder vuur leggen. Maar wat hebben we gezien bij de laatste verkiezingen, bij de te lange aanslepende regeringsvorming, bij de coronacrisis… De burger heeft geen interesse meer in de politiek. Het vertrouwen in de politici is zoek.
Wij, van De Liberale Wereld, pleiten er niet voor om het vertrouwen in de politici te herstellen. Wij pleiten er echter wel voor om te zorgen dat de interesse in de politiek opnieuw groeit. Onze organisatie bestaat uit talrijke, bezorgde burgers van over heel Vlaanderen die willen laten zien dat hun vlam om de overheid kritisch te evalueren nog niet uitgedoofd is, integendeel…
Verschillende recepten om de politiek democratischer te maken, worden naar voor geschoven. Van burgerkabinetten via virtuele ontmoetingspunten met politici tot het uitloten van burgers om mee de staatshervorming in te vullen. Anderen schuiven dan weer de volksraadpleging naar voor of het aanscherpen van de petitie aan het parlement.
Op zich hebben deze voorstellen zeker voordelen. Positief is dat bijna alle partijen zich bewust worden van de gapende kloof tussen henzelf en de kiezer. Er is echter één punt dat te weinig aan bod komt en dat zonder twijfel één van de hoofdredenen, zo niet de hoofdreden is van de groeiende politieke kloof.
Steeds meer is er een wereld van verschil tussen datgene wat de partijen voor de verkiezingen zeggen en datgene wat ze erna doen. Uiteraard is een democratie niet mogelijk zonder compromissen, maar als een partij zich verregaand engageert over een essentieel punt van haar programma, is het op zijn minst ‘bevreemdend’ te noemen dat deze na de verkiezingen het totaal tegenovergestelde doet.
Door deze strategie keer op keer uit te voeren bewijzen de partijen geenszins een dienst aan de democratie. Meer nog, hierdoor werkt ze mee aan het ondermijnen van de grondvesten van diezelfde democratie.
De gemiddelde kiezer heeft zich in de laatste decennia in belangrijke mate geëmancipeerd. Voorheen waren de kerk en de zuilen bepalend voor het stemgedrag van de nogal onzelfstandige kiezer (i.e. de verzuiling). Vandaag de dag maakt de kiezer veel zelfstandiger zijn keuze en laat zich geen knollen voor citroenen meer verkopen.
Daarom pleiten wij voor een herstel van de eerlijkheid in de politiek. Er zijn reeds enkele schuchtere stappen in deze richting gezet. Kiesprogramma’s worden min of meer getoetst naar hun budgettaire haalbaarheid. Ook worden er meer factchecks gedaan bij verkiezingsdebatten en bij bepaalde uitspraken van politici. Iets wat wij alleen maar kunnen aanmoedigen.
Toch is dit nog ruim onvoldoende en mist men iets fundamenteels. Hoe kan een kiezer nog geloven in een politiek systeem als men hem/haar/x de ene dag de zon beloofd om vervolgens doodleuk een week later de regen te brengen.
Als men de kloof tussen de burger en de politiek echt wil doen krimpen moeten partijen doen wat ze beloven, namelijk de essentie van hun kiesprogramma verdedigen en hier niet van afwijken als de regeringshorizon lonkt. Men kan de partijen aanzetten om dit daadwerkelijk te doen door gevolgen te koppelen aan het niet naleven van de essentiële standpunten van hun eigen programma.
Waarom niet aan elke partij die kandidaat is voor de verkiezingen vragen om bijvoorbeeld haar tien belangrijkste punten van het kiesprogramma op te lijsten en dit te koppelen aan de toekomstige partijdotatie? Als een partij na de verkiezingen een van haar kernpunten niet langer aanhoudt, wordt deze partij hiervoor financieel gestraft met een substantiële verlaging van haar financiële toelage.
Per stem die een partij bekomt, krijgt zij een dotatie van de federale overheid van 3 euro. Als na de verkiezingen blijkt dat de kiezer is misleidt door een partij omdat deze plots van standpunt verandert op een essentieel onderdeel van haar programma is het niet meer dan normaal dat zij de financiering deels verliest van de stem die de kiezer haar oplevert.
Een andere mogelijkheid is om het systeem van de Spitzenkandidaten van het Europees Parlement in te voegen. Elke partij schuift bij de federale verkiezingen een kandidaat-Eerste Minister naar voor. De burger kan dan mee beslissen over wie hij/zij/x als premier wil zien. Dit reduceert het politieke steekspel in de schaduw over wie wel/geen Eerste Minister minister kan en mag worden. De grootste partij levert dan de premier.
Deze alternatieve kijk verschilt niet zoveel van het ‘nieuwe’ systeem dat we zullen krijgen bij de volgende lokale verkiezingen. De persoon met de meeste voorkeursstemmen in een gemeente wordt burgemeester. Dit maakt direct duidelijk welke partij initiatief neemt in de coalitie-onderhandelingen.
Zal dit het populisme dan niet in de hand werken, want je stemt dan toch deels op een partij omwille van die persoon? Ons antwoord is genuanceerd. Stemmen alle Amerikanen op Biden omwille van zijn persoonlijkheid? Sommigen wel, de meesten stemmen echter op het programma van de democraten dat Biden verpersoonlijkt.
Welke piste men ook kiest, het is alvast essentieel dat men niet langer het échte probleem van het groeiend wantrouwen tussen de burger en de politici negeert.
Het financieel afstraffen van kiezersbedrog en/of het invoeren van het Spitzenkandidatensysteem is ambitieus, maar deze aanpak is noodzakelijk in een steeds verder evoluerende maatschappij indien men gaandeweg de burger niet verweesd wil achterlaten. Enkel door de terugkeer naar een eerlijke politiek zal ook het vertrouwen in onze democratie terug worden hersteld.
De Liberale Wereld
