Beste Liberale Vrienden,
Vandaag exact een jaar geleden werd het startschot gegeven met De Liberale Wereld. Niet ver hiervandaan in een koer in Kessel-Lo zaten we met acht rond een tafel. De eerste coronagolf liep op haar einde en het politieke landschap was uitzichtloos. De regering Wilmès liep op haar laatste benen.
Wat een contrast met deze zaal hier vandaag. Jullie hier allen samen zien zitten doet echt goed. Na anderhalf jaar corona-ellende lucht dit op. Waar we toen met acht rond een tafel zaten, zitten we hier nu met een tachtigtal. Meer wilden deelnemen maar de huidige coronaregels laten dit niet toe.
Velen onder jullie hebben afgezien dit jaar. Studenten leerden hun medestudenten kennen op de examens, collega’s hebben elkaar soms gedurende een jaar niet gesproken. Vrienden en familie zagen elkaar amper.
Corona ging als een pletwals over onze samenleving en economie.
Niet alleen werden ondernemers verplicht hun zaken te sluiten, ook de hele samenleving en haar vrijheden kwamen onder druk te staan. Men erkent pas de waarde van iets wanneer het er niet meer is, zegt men soms. Op dit moment weten vele burgers weer wat de waarde is van vrijheid. De herhaaldelijke lockdowns, de avondklok, het alleen en op afspraak winkelen en vele andere zware inperkingen van onze vrijheden hebben bij velen de ogen terecht geopend.
Bepaalde gouverneurs konden het dan ook niet laten om de overbodigheid van hun functie tentoon te spreiden. De ene pleitte voor een uitgebreide tuincontrole met drones, de andere wilde dan weer bestelde pizza’s tellen om te controleren of de bubbel-regels werden nageleefd…
Ons eerste opiniestuk van De Liberale Wereld ging trouwens over die beruchte avondklok. Het werd gepubliceerd in augustus 2020. Het gaf toen al duidelijk aan dat de wetgever hier zijn boekje te buiten ging. Ook ondermijnde deze draconische maatregel het draagvlak bij de bevolking wat betreft het naleven van de coronamaatregelen. We zijn steeds harder op deze nagel blijven slaan met filmpjes, bijkomende opiniestukken en harde acties en met succes, zo hebben we vernomen. Onze druk via onze mediakanalen hebben mee bijgedragen tot het uiteindelijk versneld – hoe ironisch dit ook klinkt – opheffen van deze avondklok.
De continue aantasting van deze vrijheden leidde er cynisch genoeg toe dat de extremistische partijen in dit land zich profileerden als de zogenaamde ‘vrijheidspartijen’. Toen ze bovendien verwezen naar de waarden van de verlichting was voor velen onder ons de maat vol:
Het is tijd voor het herstel van de vrijheid, de bescherming van de grondrechten en het verdedigen de privacy!
Ook de steeds verder ontsporende begroting is een probleem. U weet wel, die begroting waarbij het tekort heden op 7,5% ligt en leidt tot die steeds verder oplopende totale staatsschuld. Heden bedraagt deze laatste 114% en ligt die op het niveau van 1999. Kortom, alle inspanningen van de laatste 20 jaar werden in anderhalf jaar tijd teniet gedaan. Zelfs de processie van Echternach gaat sneller vooruit…
In dit licht schoven wij, De Liberale Wereld, reeds eerder het voorstel naar voor om de maximale schuldgraad grondwettelijk te verankeren naar het Duitse voorbeeld, waarbij een maximum van 80% van het BNP als bovengrens wordt gehanteerd. De schulden van vandaag zijn immers de belastingen van morgen.
Wat vandaag vooral goed doet zijn jullie, beste medestanders. Jullie aanwezigheid en eerdere inzet tijdens het Congres van Bierbeek afgelopen oktober hebben een prachtig charter voortgebracht.
Dit charter kwam tot stand door een echte dialoog. Door echt te luisteren naar de burger. Want diezelfde burger voelt zich niet langer gehoord door de politiek. Wij willen de burger terug in het hart van de democratie plaatsen. De burger staat centraal, de instellingen zijn er slechts om de burger te dienen. Niet omgekeerd!
Bij het opstellen van de Artikelen van het Charter van Bierbeek hebben we geluisterd naar ondernemers en burgers. Hun grieven werden vertaald naar voorstellen. Om een voorbeeld te geven: ondernemer Mottrie gaf tijdens een interview aan dat hij het niet normaal vond dat hij niet kon stemmen voor de helft van de parlementsleden van dit land. Hij kon zijn goedkeuring voor deze of gene minister uit het Franstalig landgedeelte niet uitdrukken: dit is niet normaal! Daarom ons voorstel: het is daarom tijd voor een federale kieskring.
Deze aanpak, die gedurende het gehele Congres van Bierbeek werd gehanteerd, is het voorbeeld waarbij we de burger terug centraal willen stellen. Het betrof een fysiek congres (wees gerust, coronaproof in open lucht), waarbij elkeen kon tussenkomen, voorstellen lanceren en amendementen indienen. Het resultaat mag er zijn.
Wat staat er zoal in?
Het eerste punt is het doel om te gaan voor een “verlichte” overheid:
Het is tijd om het kerntakendebat aan te gaan. Onze overheid is vandaag totaal ontspoord en verwilderd, met een wirwar aan structuren en instellingen waarin een kat haar jongen niet meer terugvindt. Bovendien maakt deze complexe bureaucratie en de lasagne aan bestuurslagen innovatie en vooruitgang in dit land compleet onmogelijk. Het vinden van verantwoordelijke instellingen en personen binnen dit gegeven is als het zoeken naar een speld in een hooiberg. Zelfs in het buitenland worden we als dusdanig complex en disfunctioneel beschouwd, dat de Economist het als volgt formuleerde: “In België is de verantwoordelijkheid dusdanig versplinterd over zoveel lagen dat uiteindelijk niemand bevoegd is.”. Getuige de wijze hoe de ouderen in de rusthuizen tijdens de eerste coronagolf in de steek werden gelaten.…
Wij gaan voor een verlichte overheid. Voor liberalen klinkt verlichting als muziek in de oren maar ik heb het niet over de gebruikelijke betekenis van deze woorden. Wij willen de overheid ontdoen van alle ballast. Wij pleiten voor een hervormen van de staat, niet voor een “staatshervorming” in de klassieke zin. Wij willen een flexibele, dartele overheid, die snel kan schakelen en kan inspelen op acute noden zonder zich daarbij op de lange termijn vast te rijden door haar overmatige gewicht.
En dat kan! Dat kan, door telkens eerst de vraag te stellen: is het essentieel dat de overheid deze taak uitoefent. Kunnen burgers dit niet zelf?
Indien dit niet het geval is, en het daadwerkelijk een kerntaak betreft moeten we deze taak vervolgens op het juiste niveau plaatsen. Hierbij is kwaliteit, kostenefficiëntie en schaalgrootte doorslaggevend.
Het tweede punt is dat de burger in het hart van de democratie komt te staan.
Een politiek systeem dat niet tegemoet komt aan de verwachtingen van veel mensen is een slechte basis om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Heel wat burgers hebben het gevoel steeds minder vat te hebben op de politieke beslissingen die boven hun hoofden worden genomen.
Er is een steeds groter wordende vertrouwensbreuk tussen een groot deel van de bevolking en de politiek. De representatieve democratie representeert niet meer, onder meer omdat diegenen die vertegenwoordigd moeten worden – en dus het ultieme criterium vormen- zich van de politiek afkeren. Wij willen de burger meer zeggenschap geven door
- het burgeramendement,
- the Right to Challenge, het recht uit te dagen
- het invoeren van burgerbegrotingen op alle niveaus, en
- het petitierecht
in te voeren.
Wij pleiten tevens voor een herstel van de scheiding der machten tussen de regering, het parlement en de rechterlijke macht.
Ten derde en dit is cruciaal: de politiek moet de hand in eigen boezem durven steken.
Drieënveertig procent van de burgers ziet de politiek zelf als het probleem (De Stemming). Niet omdat de burger geen vertrouwen heeft in de democratie, integendeel. De burger maakt zich vooral zorgen over de opkomst van de extremisten en het verzwakken van de democratie.
In ons charter schuiven we zeer concrete oplossingen naar voor. Er moet paal en perk worden gesteld aan de veel te hoge partijdotaties. Daarnaast moeten de beperkte dotaties die worden toegekend, gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn, namelijk ter inhoudelijke ondersteuning van partijen. Het is niet normaal dat sommige partijen tot wel 75 miljoen euro in kas hebben om God weet wat mee te bewerkstelligen. Daarvoor dient belastinggeld niet!
Volledige transparantie in de besteding van de middelen van partijen is hierop volgend uiteraard een logische stap.
Bovendien pleiten wij tevens voor een integriteitscharter. Bij corruptie in de uitoefening van een politiek mandaat moeten de baten van dit mandaat, inclusief de pensioenrechten die werden opgebouwd, worden teruggevorderd (clawback zoals bij ceo’s van banken).
De afkoopwet is hét symbool bij uitstek van het complete falen van onze rechtsstaat. Het toepassingsgebied van deze wet is dusdanig groot geworden dat alle vormen van corruptie, georganiseerde misdaad en witwassen op grote schaal hieronder kunnen vallen. De betaalde boetes worden niet bekendgemaakt, de boetes liggen niet vast en diegenen die er gebruik van maken bekomen zelfs geen strafblad. Telkenmale er beroep wordt gedaan op de afkoopwet daalt het vertrouwen verder van de burger in justitie en democratie.
De afkoopwet treft de rechtsstaat in haar hart. Het regeerakkoord voorziet een evaluatie, wij zeggen: schaf dit af.
Ook wat betreft de verkiezingsprogramma’s van de partijen voor en na de verkiezingen gaapt er een kloof. Zo sprak niemand over de afschaffing van de woonbonus voor de Vlaamse verkiezingen maar werd ze onmiddellijk afgeschaft na de Vlaamse verkiezingen.
- Fairness
De onbeperkte duur van onze werkloosheid is niet fair ten opzichte van de werkzoekenden die gegijzeld worden in het systeem en wiens talenten verloren gaan. Niemand wordt een dienst bewezen met dit systeem; Daarom bepleiten wij de Deense aanpak. De vergoeding ligt hoger bij de start maar daalt sneller na enkele maanden en stopt na een bepaalde periode. Laten wij de burgers in de steek? Geenszins, want zij kunnen opleidingen volgen die leiden naar werk en dit kosteloos. Tijdens de opleiding behouden zij de werkloosheid op het hoge niveau. Wel moeten zij erna snel geld vinden.
Dit is fair. Voor ons telt elk talent. We laten niemand in de steek. Je moet er wel voor werken.
We moeten als liberalen meer oog hebben voor de rechtvaardigheid, fairness en dit op alle vlakken.
Er is nog veel te doen. Deze verjaardag en jullie overrompelende aanwezigheid bewijst dat we op de goede weg zitten.
Nu meer dan ooit moeten we gaan voor een echte efficiënte overheid, verlicht: ontdaan van alle onnodige ballast.
We moeten echt luisteren naar de burger en deze laatste staat centraal, niet de instellingen. Via het burgeramendement, the right to challenge en het versterken van de directe democratie en het petitierecht wordt dit gerealiseerd. Ook moeten uitvoerende mandaten beperkt worden in de tijd en moet het aantal ministers en bestuurslagen drastisch omlaag. De huidige lasagne aan bestuurslagen moedigt onverantwoordelijkheid aan en kost heel veel belastinggeld.
Ook de politiek moet in eigen boezem kijken. Dit is prioritair, wil men het vertrouwen van de burgers terugwinnen en wil men de democratie vrijwaren van de extremen aan beide zijden.
Het is tijd, het kan en moet anders. We zijn begonnen. Doe mee!
Carlo Van Grootel voor De Liberale Wereld
