De energieprijzen swingen de pan uit. Dat behoeft niet langer een betoog. Iedereen hoort het, iedereen weet het, iedereen voelt het: Bedrijven en particulieren. KMO’s en multinationals.
We horen langs alle kanten, van iedere partij, voorstellen om dit aan te pakken: Breng een cap uit op de prijzen, geef energiecheques, strooi met subsidies… dit zijn echter allemaal lapmiddelen. Sommige bieden misschien wat soelaas op korte termijn. De meeste middelen, zoals een cap, zullen op middellange tot lange termijn enkel nadelig zijn.
Wat zijn dan wel goede oplossingen? Hiervoor moeten we kijken naar de oorzaak. Bestrijd niet de symptomen, maar de oorzaken. De prijzen worden gevormd door aanbod, vraag en een speculatief deel.
Aanbod: Momenteel zien we dat de productie van energie veel lager ligt dan normaal. Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zien we een stevig verminderde toestroom van gas. Vele overheden hebben in de afgelopen jaren verschillende energiecentrales gesloten en hier is onvoldoende vervangcapaciteit voor gekomen. Door slechte beslissingen in het verleden en verloedering van de nucleaire capaciteit in Frankrijk liggen momenteel de helft van centrales stil voor gepland onderhoud.
Vraag: Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en andere geopolitieke spanningen, kijken de overheden met wantrouwen naar de winter. Ze zijn dus nu volop en masse bezig om hun reserves aan te vullen. Waar er dus normaal in een hete zomer zoals deze weinig vraag is naar energie, ligt de vraag momenteel hoger dan normaal.
Een lager aanbod en een hogere vraag zorgen voor hogere prijzen. Daarnaast komt er echter nog een speculatief luik: mensen verwachten dat de prijzen enkel nog maar gaan stijgen, kopen daarom nu futures op of bouwen reserves, waardoor de prijzen verder stijgen. We verwachten schaarste in de toekomst door verdere geopolitieke spanningen, verdere geplande sluitingen zoals de nucleaire centrales in België, enz.
Willen we iets duurzaam aan de prijzen doen, dan dienen we deze drie oorzaken aan te pakken.
Aanbod: Hoe kunnen we op korte tot middellange termijn het aanbod opkrikken? Hernieuwbare energie is hiervoor de oplossing. Van alle energiebronnen gaat de bouw hiervan het snelste. Op lange termijn kan men kijken naar bijvoorbeeld extra nucleaire capaciteit maar op korte termijn biedt dit geen oplossing. De overheid heeft een zeer groot patrimonium. Een patrimonium van lege daken. Met de huidige prijzen is de return on investment voor zonnepanelen 2,5 jaar. De overheid kan ervoor kiezen deze daken zelf vol te leggen met zonnepanelen, de daken te verhuren aan bedrijven om er zonnepanelen te leggen of te verhuren aan burgers die zelf geen mogelijkheid hebben tot zonnepanelen via bv. coöperatieven. Daarnaast zijn ook nog vele particuliere daken een woestijn van capaciteit. Hoewel zonnepanelen een zeer goede investering zijn, is de initiële kost hoog. Ook hier kan men renteloze leningen of coöperatieven onder de aandacht brengen om die initiële drempel te overwinnen. Verder dienen we ook te kijken naar het versnellen en vergemakkelijken van de procedures voor windmolens en een algemene reglementering voor particuliere windmolens, dewelke nog steeds ontbreekt. Zorg dat er niet alleen veel meer productie is, zorg dat we voor deze productie ook minder van andere regio’s afhankelijk zijn.
Vraag: Enerzijds is het aan de vraagzijde wachten tot de reserves opgebouwd zijn, helaas zullen we dan waarschijnlijk naar een winter gaan waarbij de vraag steeds hoger ligt. Om de vraag te doen dalen dienen we voornamelijk te kijken naar de woningmarkt. Veel huizen in België zijn nog steeds ondermaats geïsoleerd, we hebben nu eenmaal een verouderd patrimonium. Dat opkrikken is de beste manier om je verbruik te doen dalen, en dus de vraag te doen dalen. Ook hier kijken we echter weer naar een initiële investeringskost maar ook hier kan men wel afbetalingsplannen faciliteren en promoten.
Speculatie: Er is momenteel de perceptie van schaarste in de toekomst. De prijs in de toekomst zal hoger liggen dan de prijs vandaag. Waardoor we nu en masse kopen en de prijzen doen stijgen. Een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. De olifant in de kamer hier is natuurlijk de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Hoop op normalisering van diplomatieke betrekkingen is de belangrijkste eerste stap tot rust. Dit is makkelijker op papier gezet dan uitgevoerd, helaas. Maar wat zijn andere zaken die men kan uitvoeren?
Het gecoördineerd aankondigen van Europese overheden dat (nucleaire) centrales niet gesloten zullen worden, bijvoorbeeld. Als we verwachten dat die capaciteit blijft, schatten we de kans op een mogelijke schaarste lager in. Aankondigen en starten met aanbestedingen voor nieuwe pijplijnen naar het Midden-Oosten via de middellandse zee, is een andere mogelijkheid, alsook onderzoek naar exploitatie van nieuwe gasbellen. Vooraf gemelde ideeën voor hernieuwbare energie kunnen ook werken. Kortom: Overheden moeten tonen dat ze beleid gaan voeren om deze crisis aan te pakken. Overheden moeten tonen dat ze beleid voeren om zo het vertrouwen terug te winnen en de negatieve perceptie te doen keren.
Beste overheden: In plaats van te gaan voor symptoombestrijding, pak de oorzaak aan. Toon beleid en win het vertrouwen terug.
Jarno Vandevoorde voor De Liberale Wereld
