Covid-19, de huidige globale crisis. Klimaatsverandering, de globale crisis van de toekomst.
Er zijn verschillende parallellen tussen Covid-19 en klimaatsverandering. Beide zijn een globale crisis met een grote impact op het economisch en sociaal leven, op de lokale en internationale gemeenschap. Kortom, met een impact op jou en mij. Beide kennen een harde kern van non-believers, maar ook tussen de mensen die rotsvast overtuigd zijn, zijn er verscheidene meningsverschillen van hoe we dit moeten aanpakken. Er is echter één groot verschil: Covid-19 speelt zich af op een jaar, klimaatsverandering over decennia. Bij Covid-19 redden we onszelf, bij klimaatsverandering redden we onze kinderen. Kunnen we lessen trekken uit Covid-19 om klimaatsverandering aan te pakken? En indien ja, welke lessen?
Als we kijken naar de aanpak van de Covid-19 pandemie kunnen we de maatregelen grofweg opdelen in twee groepen: socio-economische maatregelen en technologische maatregelen. Socio-economische maatregelen zijn bv. het verplicht dragen van mondmaskers, de befaamde social distancing, de verminderde sociale contacten, etc. Technologische maatregelen bv. zijn de vaccins of andere behandelingen.
Analoog aan Covid-19 worden er ook voor klimaatsveranderingen zowel socio-economische maatregelen voorgesteld alsook technologische maatregelen, met uiteraard overlap tussen de twee. Socio-economische maatregelen kunnen degrowth zijn, a new green deal of circular economy. Technologische maatregelen kunnen ontwikkelingen zijn om minder broeikasgassen te produceren, om broeikasgassen uit de lucht te filteren, of om om te gaan met het veranderende klimaat.
De aard van de voorgestelde maatregelen komen dus voor beide crisissen overeen. Als we kijken naar de reactie van burgers op de socio-economische maatregelen kunnen we enkel vaststellen dat er zeer veel weerstand is tegen de maatregelen. Zelfs maatregelen met weinig impact op burgers, zoals het dragen van een mondmasker, roepen weerstand op. Zeer ingrijpende maatregelen, zoals een strenge avondklok in Nederland, zorgen voor rellen. Hoe groter de impact op burgers, hoe groter de weerstand. Maar ook: hoe beter de communicatie, hoe minder de weerstand. Kijk naar gidslanden zoals Duitsland hoe het moet, kijk naar de powerpoint presentaties in België hoe het niet moet.
Ook voor klimaatsverandering worden socio-economische maatregelen voorgesteld. Ook deze maatregelen zullen een zware impact hebben op het leven van burgers. Echter is Covid-19 een tastbare vijand. Mensen liggen in het ziekenhuis, mensen overlijden. Klimaatsverandering is een veel minder tastbare vijand. We spreken hier over een termijn van decennia, over een termijn van generaties. Omdat er dus een minder tastbare vijand is, zal de weerstand navenant groter zijn. Hier zal men rekening mee moeten houden en de communicatie zal zeer goed moeten zijn want dit maakt acceptatie makkelijker. Verder maken maatregelen waarmee men het gedrag kanaliseert zoals bv inzetten op circular economy of upcycling meer kans om algemeen aanvaard te worden dan maatregelen die mensen vrijheden afnemen, of die deze perceptie hebben. Circular economy laat ons toe om op milieuvriendelijkere wijze te produceren, met economisch rendement, en zonder dat mensen het gevoel hebben dat hun vrijheid gestolen wordt. Degrowth daarentegen is veel restrictiever en zou mensen rechtstreeks in hun comfort treffen, dit zou kunnen aanvoelen als een vrijheid die gestolen wordt. Men hoeft geen phd in psychologie te hebben om te begrijpen dat het eerste makkelijker aanvaard zal worden dan het tweede.
De tweede groep maatregelen zijn technologische maatregelen, door critici soms weggezet als technofixes. Nochtans was de technologische ontwikkeling en respons op Covid-19 indrukwekkend. De pandemie heeft voor een technologische revolutie gezorgd. Nieuwe types vaccins zoals mRNA vaccins of viral vector vaccines werden in sneltempo onderzocht, ontwikkeld en geproduceerd. Waar men bij klassieke vaccins in normale omstandigheden meer dan 10 jaar nodig had om deze te ontwikkelen, kon men dit nu in een jaar tijd. Dit zou met klassieke technologieën niet mogelijk geweest zijn. Deze nieuwe technologieën zijn ook cruciaal als sluitstuk in onze strijd tegen het virus. Maar ook hier werd het belang van goede communicatie snel duidelijk gezien de antivaxer sympathieën.
Een crisis kan dus gezien worden als een opportuniteit op technologisch vlak. Net zoals de Tweede Wereldoorlog heeft geleid tot de ontwikkeling van penicilline op grote schaal, heeft deze pandemie geleid tot nieuw type vaccins op grote schaal. Net zoals deze pandemie heeft geleid tot nieuwe technologie zal ook klimaatsverandering leiden tot nieuwe technologie en ook voor klimaatsverandering zullen deze nodig zijn als sluitstuk.
Echter net zoals we een jaar geleden niet konden voorspellen welke technologieën zouden overwinnen in onze strijd tegen de pandemie, kunnen we ook nu niet voorspellen welke technologie zal overwinnen in onze stijd tegen klimaatsverandering. De glazen bol is helaas nog niet uit gevonden. Het is dus belangrijk om voor alle technologieën open te staan. Dit wordt echter niet vertaald in het beleid. Zowel kernenergie als ggo’s bv. worden ideologisch uitgesloten. We worden de strijd ingestuurd zonder al onze wapens.
De strijd tegen klimaatsveranderingen zal dus bestaan uit enerzijds socio-economische maatregelen en anderzijds technologische oplossingen. Net zoals voor Covid-19 is er ook voor klimaatsverandering geen zilveren kogel. Voor socio-economische maatregelen zal het belangrijk zijn dat deze niet als draconisch gezien worden of burgers zullen afhaken. Voor technologische maatregelen is het belangrijk om open te staan voor alle technologieën. Voor beide zal goede communicatie cruciaal zijn.
“Never let a good crisis go to waste”. Een quote toegekend aan Churchill. Laten we ook deze crissisen omvormen tot opportuniteiten.
Jarno Vande Voorde voor De Liberale Wereld
