“België heeft aanzienlijke lacunes in de wetgeving, een alarmerend gebrek aan middelen om corruptie te voorkomen en een zeer zwakke of ontbrekende handhaving, waardoor het één van de slechtst presterende landen van de OESO is.”
De verjaring van de strafvordering houdt in dat bepaalde misdrijven na verloop van een wettelijk vastgelegde termijn niet meer vervolgd kunnen worden door het Openbaar Ministerie. Met de figuur van de verjaring wil de wetgever voorkomen dat de burger jarenlang in onzekerheid blijft wachten en dan toch nog in rechte wordt aangesproken. Reeds in 2010 gaf onderzoek van Transparency International Belgium aan dat België een probleem heeft wat betreft het verjaren van corruptiedossiers.
Gelet op de strafmaat is het misdrijf voor omkoping meestal een wanbedrijf. De strafvordering verjaart door verloop van vijf jaar vanaf de dag dat het misdrijf is gepleegd en niet wanneer het is ontdekt. Als de dader aldus erin slaagt om het misdrijf geheim te houden kan het zijn dat de feiten verjaard zijn op het ogenblik dat zij aan het licht komen. Vervolging is in dat geval dus niet mogelijk.
Het gegeven dat de verjaring begint te lopen op de dag dat het misdrijf is gepleegd is gezien de aard van het misdrijf, namelijk corruptie, vreemd. Dergelijke misdrijven zijn dikwijls zeer complex. Als ze al ontdekt worden is het dikwijls pas na verloop van veel tijd. Dit is eigen aan corruptie. Net daarom heeft men in Franrijk in 2017 hieraan een mouw gepast. De verjaring begint aldaar wat betreft het misdrijf van corruptie en alle andere “occulte misdrijven” pas te lopen wanneer het ontdekt wordt[1].
Niet alleen het startpunt van de verjaring wat betreft corruptie roept vragen op. De verjaringstermijn zelf roept zo mogelijk nog meer vragen op. Wat betreft corruptie houdt de strafwet immers geen rekening met de specifieke kenmerken van deze misdrijven. Corruptiedossiers zijn veelal complex. Het onderzoek is arbeidsintensief en bijgevolg duurt het lang om de nodige gegevens te verzamelen die de fraude of corruptie kunnen bewijzen.
Het is opvallend dat men slechts een handvol relevante artikelen terugvindt, wanneer men zoekt naar wetenschappelijk onderzoek en rechtsleer wat betreft de strijd tegen corruptie in België. Het lijkt alsof er een zekere terughoudendheid is om dit fenomeen ten gronde te onderzoeken. Ook wat betreft de onderzoekscapaciteit naar corruptie in ons land is de situatie stuitend. We halen even volgend citaat aan van Transparency international Belgium:
“Politie, parketten en onderzoeksgerecht beschikken over onvoldoende personeel om corruptie– en fraudedossiers grondig te kunnen aanpakken. Daarnaast hebben diegenen die dergelijke complexe dossiers behandelen vaak te weinig technische kennis. Ook kunnen bepaalde wettelijke procedureregels als vertragingstactiek worden gebruikt[2].”
Volgende passage uit een rapport van het GRECO (Groep van Staten tegen Corruptie) is veelzeggend: “Er werd aangevoerd dat het gemakkelijk is om in een bepaalde zaak niet de nodige onderzoeksmiddelen ter beschikking te stellen van de procureurs of onderzoeksrechters.[3]” De toenmalige minister van Financiën gaf in 2011 in een antwoord op een parlementaire vraag zelf aan dat veel dossiers wat betreft corruptie buiten vervolging vallen ten gevolge de verjaring: “Specifiek voor België signaleert Transparency International de straffeloosheid door verjaring in grote fraudezaken als corruptiebevorderend probleem.[4]”
Recente ontwikkelingen: een eerste stap in de goede richting
Wat betreft de verjaring wil de regering dat de verjaringstermijn voor misdrijven alleen nog zal lopen tijdens het onderzoek. Zodra het proces ten gronde begint zal de zaak niet meer kunnen verjaren. Wel zal de start van de verjaringstermijn nog steeds lopen vanaf de dag dat het misdrijf werd gepleegd, ook wat betreft corruptie. Wat dit laatste betreft blijft alles bij het oude[5]. De commissie strafprocesrecht, die in het leven werd geroepen door de minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne werd gevraagd een voorstel uit te werken voor de aanpassing van het hoofdstuk verjaring in het wetboek. Deze laatste pleitte ervoor om de verjaringstermijnen substantieel langer te maken en soms zelfs te verdubbelen, aldus recente berichtgeving in de krant De Tijd. De minister heeft tot op heden nog niet gereageerd op deze duidelijke vraag.
Besluit: verleng drastisch de verjaring in strijd tegen corruptie
Er is een sterke correlatie tussen de effectiviteit van de strafrechtelijke vervolging en de afwezigheid van corruptie, waarbij geldt dat hoe waarschijnlijker het is dat corruptie door overheidsfunctionarissen wordt bestraft, hoe lager de omvang van het corruptieprobleem. Te lang hebben we met lede ogen de stoet van verjaringen aanschouwd die telkenmale het lot bepalen van de lopende corruptieonderzoeken in dit land.
De burger geeft forfait. Het vertrouwen in de rechtsstaat en de democratie krijgt opnieuw een klap in het gezicht Telkenmale onderzoeken naar corruptie stilleggen zal het vertrouwen alleen maar verder laten dalen. De strijd tegen corruptie is er een die we samen moeten voeren. Alleen zo kunnen we zorgen voor een totaalomwenteling in de politiek. Wij zullen elke week een concreet voorstel uit ons anticorruptie-charter naar voor schuiven[6]. Dit is ons tweede concreet voorstel.
Wat stellen we concreet voor?
De verjaring van corruptie start bij de ontdekking van het misdrijf
Naar het voorbeeld van Franrijk in 2017 stellen we voor dat de verjaring pas begint te lopen op de dag dat de feiten ter kennis van de overheid komt.
De verdubbeling van de verjaringstermijn voor corruptie
De verjaringstermijn voor corruptie moet worden verdubbeld naar tien jaar. Op deze manier houdt de wetgever meer rekening met de specifieke kenmerken van deze misdrijven. Het betreft verdoken wanbedrijven die bovendien dikwijls bijzonder complex zijn, waardoor het lang duurt om de nodige gegevens te verzamelen die de fraude of corruptie kunnen bewijzen. Hiermee komen we ook tegemoet aan de herhaalde vragen om de verjaringstermijn te verlengen wat betreft corruptie in ons land vanwege zowel Transparency International als het GRECO en de OESO.
De strijd begint hier!
Met de burger. Door de burger. Voor de burger.
Een bijdrage van de redactie van De Liberale Wereld
[1] https://www.legavox.fr/blog/maitre-anthony-bem/report-point-depart-prescription-penale-25546.htm
[2] https://www.mo.be/artikel/corruptie-onontvankelijk-wegens-verjaring#:~:text=In%20het%20rapport%20onderzoekt%20Transparency,termijn%20worden%20onderbroken%20of%20verlengd.
[3] Evaluatierapport over België inzake strafbaarstellingen (ETS 173 en 191, PDC 2), 2009
[4] https://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SVPrintNLFR&LEG=5&NR=2387&LANG=nl
[5] Tijd, Misdrijven zullen minder snel verjaren, 28 december 2021.
[6] https://deliberalewereld.be/een-volwaardig-klokkenluidersstatuut-in-de-strijd-tegen-corruptie/
