Nog maar eens blijkt een organisatie die zich pretendeert in te zetten voor de zwakkeren in de samenleving te zijn verworden tot een zelfbedieningsmachine. De armoedeorganisatie Poverello, die aangeeft zich in te zetten voor de daklozen, blijkt te zitten op een enorme pot geld. Ze blijkt eigenaar te zijn van een vastgoedportefeuille van niet minder dan 50 miljoen euro en op een cashberg te zitten van 14 miljoen. Uit een gezamenlijke reportage van Knack en de RTBF blijkt er sprake te zijn van malversaties, zelfverrijking en sociale fraude.
Tegelijkertijd moeten de daklozen die verblijven in één van de huizen van Poverello tussen de 300 en de 450 euro huur betalen per maand. De praktijken van het bestuur van Poverello staan in schril contrast met het engagement van hun vrijwilligers en de vele mensen die hen in vol vertrouwen soms grote giften gaven.
Dat de zaak van Poverello geen primeur is bevestigt alleen maar het vermoeden dat het te makkelijk is om te frauderen met publieke middelen en dit ten koste van de zwaksten in onze samenleving.
Vier jaar geleden was er het schandaal van Samusocial in Brussel. Als organisatie die zich inzette voor de Brusselse daklozen keerde ze bijzonder hoge zitpenningen uit aan diverse politici. Onrechtmatige giften en nepotisme waren er schering en inslag. Samusocial ontving voor haar werking enorm veel middelen. Andere organisaties met minder sterke politieke banden kregen een beduidend minder groot stuk van de koek, voor zover er überhaupt nog een koek was om te verdelen. Maar ook de recentere zaak rond de Antwerpse vzw Let’s Go Urban mogen we niet vergeten, waarbij complexe boekhoudkundige ingrepen werden uitgevoerd om geld door te sluizen naar het private vermogen van mvr. Kaouakibi.
Dit is stuitend. Het ondermijnt de inzet van vele vrijwilligers die het goed bedoelen en de slachtoffers zijn net zij die het meeste hulp behoeven. Tegelijkertijd is het enigszins opvallend dat bepaalde vzw’s elke euro moeten verantwoorden naar hun subsidiërende overheid, terwijl andere – vaak politiek verbonden organisaties – de dans steevast lijken te ontspringen.
Het wordt meer dan tijd om de hele financiering van de sociale sector te herbekijken en dwingende eisen van deugdelijk bestuur op te leggen.
Geen fiscale aftrek zonder transparantie en controle
De rode draad bij deze organisaties is dat zij allen vanwege de overheid het voorrecht hebben bekomen van de fiscale aftrekbaarheid van giften geschonken door privé-personen aan organisaties. Alleen giften aan erkende instellingen kunnen recht geven op een belastingvermindering. Het gaat om instellingen die ofwel uitdrukkelijk opgenomen zijn in de wet, ofwel erkend zijn door de Minister van Financiën.
Poverello valt onder de lange lijst van erkende instellingen welke raadpleegbaar is op de website van Financiën[1]. Voor giften die worden gedaan aan deze instellingen geldt een aftrek van 45% in normale jaren. Evenwel erkende de overheid het belang van vrijgevigheid in het overbruggen van deze (corona)crisis en daarom verhoogde ze de aftrek tot 60%. Een nobele daad. Maar zonder een duidelijk integriteitsbeleid is de beslissing vooral erg vatbaar voor misbruik. Zo’n fiscale gunstmaatregel moet natuurlijk gefinancierd worden, en dat gebeurt door mensen zoals u en wij. Wanneer die middelen gaan naar waar ze moeten, zou je nog kunnen argumenteren dat dat best ok is. De schandalen volgen elkaar evenwel te snel op. Tijd om in te grijpen.
Wat ons betreft is de maat vol[2] Wij schoven nog geen twee maand terug met De Liberale Wereld zes zeer concrete voorstellen naar voor om subsidiefraude en corruptie eindelijk echt de wacht aan te zeggen. Naast de subsidiefraude van onder meer Let’s Go Urban moet er nu eindelijk paal en perk worden gesteld aan de fraudemechanismen die schuil gaan achter bepaalde zogenaamde goede doelen en die dienen ter verrijking van enkelen.
Transparantie over de herkomst en de aanwending van de middelen is noodzakelijk, opdat de schenkers van financiële giften het volle vertrouwen kunnen bewaren in de organisatie en met de zekerheid dat hun dotaties op een correcte wijze aangewend worden.
Wij vragen dan ook aan de wetgever – en in dit geval de minister van Financiën – dat deze alle verplichtingen wat betreft corporate governance die gelden voor ondernemingen oplegt aan alle erkende instellingen die genieten van de fiscale aftrekbaarheid van giften.
Het cynische is dat dit reeds werd bepleit in een wetsvoorstel in 2003[3]. Tot op heden bleef het echter dode letter en dit ondanks de opeenvolging van schandalen. Daarnaast is het duidelijk dat de hele wetgeving wat betreft de strijd tegen corruptie, vennootschapsfraude en witteboordcriminaliteit onvoldoende tanden heeft. Wanneer organisaties beroep doen op gunstmaatregelen van de overheid, moeten ze een transparante boekhouding hanteren. Publieke middelen, publieke principes. Dat zou de basisregel moeten zijn.
Wellicht niet toevallig stemde het Brusselse parlement in de aanloop naar de verkiezingen een Ordonnantie in die zin wat betreft de ngo’s die middelen ontvingen van het Brusselse Gewest. Velen vreesden immers de politieke weerslag van het schandaal rond Samusocial. Een ordonnantie uit 2018 verplichtte Brusselse vzw’s om tegen 1 september 2020 documenten als jaarrekeningen, overeenkomsten en verslagen van algemene vergaderingen te bezorgen aan het gewest, de toezichthoudende overheid[4].
Jammer genoeg werd de hele regeling on hold gezet na de verkiezingen en dit zogenaamd wegens personeelsgebrek. De inwerkingtreding is aldus uitgesteld tot 2022. Gelet op de bedragen die vallen in dit recentste schandaal, is het evenwel duidelijk hoe snel een transparantiebeleid kan renderen. Het verdient zichzelf letterlijk terug, laat het geld vloeien naar waar het écht impact heeft en houdt mensen aansprakelijk.
Men zegt soms dat tussen woord en daad de wereld staat. Hier betreft het duidelijk politieke onwil. Dat is overigens geen pilarenbijterij. Geen enkele partij is gebaat bij de huidige stand van zaken, en al zeker de Brusselaar, de Vlaming of de Waal niet. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat dit soort schandalen de geloofwaardigheid van politieke actoren doet verdwijnen. De legitimiteit van de overheid hangt af van de legitimiteit waarmee ze haar middelen aanwendt. Daar schort het verhaal duidelijk.
Voer een nieuwe Commissie Subsidietoezicht in bij elk parlement
De taak bij uitstek van het parlement is de controle van de uitvoerende macht. Gezien er per jaar voor meer dan 13 miljard alleen al in Vlaanderen vloeit naar bedrijven, instellingen, het middenveld en vzw’s is het niet meer dan logisch dat er een strikte opvolging volgt van deze gelden en dat men duidelijke randvoorwaarden en rapportagenormen vastlegt om verspilling van belastinggeld te voorkomen. Het spreekt voor zich dat deze commissie wordt bijgestaan door experten.
De organisaties die rechtstreeks of onrechtstreeks gelden krijgen vanwege een overheid moeten aan deze verplichtingen voldoen en hun jaarrekeningen en de resultatenrekening moet worden verzonden naar de respectievelijke parlementen met het oog op controle.
Wie nu stilzit als beleidsmaker pleegt schuldig verzuim.
De burgers en de samenleving in haar geheel verwachten een sterk signaal dat de politieke tegenstellingen overstijgt. Nooit was er meer te doen om het vertrouwen van de burger echt te herstellen.
Doe dit ook voor die ngo’s en vzw’s en de vele vrijwilligers die zich dag in dag uit echt inzetten voor de zwakkeren in de samenleving. Reik hen de hand en herstel het vertrouwen… nu.
Armel de Schreye, Anton Van Dyck en Carlo Van Grootel voor De Liberale Wereld
[1] https://financien.belgium.be/sites/default/files/downloads/116-lijst-instellingen-20211124.pdf
[2] https://deliberalewereld.be/zes-voorstellen-om-subsidiefraude-te-verslaan-het-is-tijd/
[3] https://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub.html&COLL=S&LEG=3&NR=1397&VOLGNR=1&LANG=nl
[4] https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/brussel/drie-jaar-na-samusocial-schandaal-nog-geen-controle-op-brusselse-vzw-s/10251681.html
