“Corruptie is een kankergezwel dat steelt van de armen, het bestuur en de morele vezels aantast en het vertrouwen vernietigt.”.
Hoe corruptie de hele samenleving ondermijnt
Enkele dagen terug kopte politiek analyst Ivan De Vadder nog dat de coronamaatregelen zorgen voor een vertrouwensbreuk met de politiek. Maar die vertrouwensbreuk is eigenlijk al veel langer bezig. Niet via flitsende persconferenties of ingrijpende maatregelen, maar net door het gebrek eraan. Mensen zijn sceptisch ten opzichte van deze beslissingen omdat de integriteit van de instellingen onder druk komt te staan. Het assertief handelen naar burgers toe staat in schril contrast met de oorverdovende stilte na elk corruptieschandaal. De vertrouwensbreuk komt er bijgevolg niet noodzakelijk door scherpe sturingen, maar door een gebrek aan consequentie en het cynisch kapen van publieke instellingen voor privé-doeleinden. En ja, de politieke verrottingsstrategie hoort ook in het rijtje van problemen die duiden op een integriteitsprobleem.
Wil de politiek bijgevolg het vertrouwen van de burger herstellen, dan zal ze voor een deel ten strijde moeten trekken tegen mensen in haar eigen rangen. Geen blinde vervolging, maar een gerichte strategie die het bestuur van ons land baseert op twee basisconcepten: integriteit en efficiëntie. Tijd voor een anti-corruptiecharter. Onderzoek toont een duidelijke relatie aan tussen enerzijds de kwaliteit van democratische instituties en de vrijheden voor media en burgers en anderzijds de kwaliteit van anticorruptie handhaving.
Het zijn dan ook in de eerste plaats de politici, de politieke partijen en de publieke democratische instellingen zelf die verantwoordelijk zijn voor het tegengaan van corruptie in hun directe invloedssfeer. Niet alleen door passief te zijn door zich van integriteitsschendingen te onthouden, trouwens. Corruptie gedijt op het stilzwijgen van zij die het zien maar er niets tegen ondernemen. Politici, politieke partijen en democratische instellingen zijn ook het best geplaatst om onder meer integriteit, transparantie, verantwoording, responsabiliteit en het bewustzijn daaromtrent actief te promoten. Dit gaat niet om vijf minuten politieke wil, maar wel om voortdurende volharding in de uitbouw van preventieve en repressieve maatregelen. Dit wordt bereikt door een sterk ethisch klimaat binnen de instellingen te garanderen, om in regelgeving, beleid en controle op corruptie te voorzien.
Hoe diep zit de worm?
Een eerste indicatie dat ons land duidelijk tekort schiet ligt in de groeiende onvrede bij de burgers over de vele schandalen. Volgens de Eurobarometer-enquête (2017) over de perceptie van corruptie is 65% van de respondenten van mening dat corruptie een belangrijk probleem blijft in België (EU-gemiddelde: 68%), terwijl 8% van hen aangeeft dat zij dit probleem de afgelopen 12 maanden persoonlijk hebben ondervonden (EU-gemiddelde: 5%). Nationale en lokale politici en politieke partijen staan aan de top van de categorieën die het meest worden getroffen door corruptie en machtsmisbruik (65% van de respondenten in België tegenover 56% voor het EU-gemiddelde).
Politieke wetenschappers van vijf Belgische universiteiten (UA, KU Leuven, VUB, UC Louvain en ULB) vroegen net na de laatste verkiezingen aan zowel Vlamingen, Walen als Brusselaars hoe zij kijken naar het politieke systeem. In totaal vulden 3.902 Belgen de vragenlijst in.
Bijna de helft van de bevraagden (48,7 procent) vindt politici corrupt. Wat opvalt wanneer men op zoek gaat naar wetenschappelijk onderzoek en rechtsleer wat betreft de strijd tegen corruptie in ons land men slechts een handvol relevante artikelen terugvindt. Het lijkt alsof er een zekere terughoudendheid is om dit fenomeen ten gronde te onderzoeken. Ook wat betreft de onderzoekscapaciteit naar corruptie in ons land is de situatie stuitend. We halen even volgend citaat aan:
“Politie, parketten en onderzoeksgerecht beschikken over onvoldoende personeel om corruptie– en fraudedossiers grondig te kunnen aanpakken. Daarnaast hebben diegenen die dergelijke complexe dossiers behandelen vaak te weinig technische kennis. Ook kunnen bepaalde wettelijke procedureregels als vertragingstactiek worden gebruikt[1].”.
Het gebrek aan daadkracht in de strijd tegen corruptie versterkt de onvrede en het ongenoegen bij de burgers. De vraag is natuurlijk hoe dat komt en, toegegeven, het antwoord is niet altijd even eenvoudig. De grootste verantwoordelijkheid ligt natuurlijk bij een deel van de politici die zich laten afkopen en commercieel gewiekster zijn dan een verkoper op de zaterdagmarkt.
Het valt op dat onderzoeken vaak vrij snel monddood gemaakt worden. Ofwel verjaren de ze door de complexiteit van de dossiers ofwel wanneer de corruptie flagrant is, kopen de gecorrumpeerden zich vrij via de afkoopwet die ondertussen vooral een omkoopwet is geworden. Dat we er geen fan zijn, is duidelijk[2]. België heeft nood aan een onafhankelijke organisatie die strijdt tegen corruptie en zich inzet voor ethiek in politiek en bij Justitie. Ze heeft een sterk mandaat nodig en het landschap waarin ze moet bewegen, zullen we moeten vereenvoudigen.
De Liberale Wereld wil niet langer lijdzaam toekijken hoe corruptie als een octopus steeds verder haar tentakels uitspreidt.
Het is tijd voor een operatie ‘Propere Handen’ waarbij zowel het gerechtelijk apparaat en de onderzoekscapaciteit naar corruptie en witteboordcriminaliteit worden versterkt. We hebben nood aan een bijzondere onderzoeksdienst onder leiding van een bijzondere nationale corruptiemagistraat die zich niet makkelijk onder druk laat zetten. Het makkelijkste dat we nu zouden kunnen doen, is er de brui aan geven. Wegstappen. Maar dat zou té gemakkelijk zijn. Binnen dat beest zijn de antilichamen immers al actief en ze werken hard. Willen we echt naar een moderne, nieuwe samenleving gaan, moeten we als burger en als echte liberalen doen wat we graag doen: werken. Ook bij onszelf.
De strijd tegen de corruptie is er een die we samen moeten voeren. Alleen zo kunnen we zorgen voor een totaalomwenteling in de politiek. Wij leggen momenteel de laatste hand aan een charter tegen corruptie. We zullen vanaf vandaag elke week een concreet punt naar voor schuiven om corruptie echt aan te pakken. De strijd begint hier.
Met de burger. Door de burger. Voor de burger.
De Liberale Wereld
[1] https://www.mo.be/artikel/corruptie-onontvankelijk-wegens-verjaring#:~:text=In%20het%20rapport%20onderzoekt%20Transparency,termijn%20worden%20onderbroken%20of%20verlengd.
[2] https://deliberalewereld.be/de-afkoopwet-een-zegen-voor-witteboordencriminaliteit/
