De begrotingen staan onder water
Het monitoringcomité publiceerde verleden week haar aangepaste rapport over de financiële staat van het land. De barometer staat nog steeds op storm. Het tekort van alle overheden beloopt 24,2 miljard euro. Dit is bijna een miljard beter dan begroot in oktober 2021. Vreemd genoeg zorgt de inflatie momenteel voor aanzienlijke meerinkomsten wat de belastingen betreft. De uitgaven stijgen ook maar minder snel.
De overheid doet er echter goed aan zich geenszins rijk te rekenen. Heden wordt immers duidelijk dat de inflatie geenszins tijdelijk zal zijn en dat bijgevolg ook de rentes gaan toenemen. Gezien de hoge schuldgraad van België zullen ook de intresten die ons land betaalt immers toenemen.
Momenteel loopt het tekort op tot 4,5% van het Bruto Binnenlands Product (de totale waarde van goederen en diensten die het land op jaarbasis produceert). De inflatie in de hele eurozone loopt op tot 5,1% (cijfers januari). De Amerikaanse Centrale Bank (de FED) neemt alvast de vlucht vooruit en gaf deze week aan dat de volgende renteverhoging 0,5% zal bedragen.
Het Brussels gewest staat er luidens de Centre de recherches en Economie Régionale et Politique Economique slecht voor. Bij ongewijzigd beleid neemt de schuld toe tot 11,2 miljard in 2025. Dit houdt een stijging in met 75%. De schuldratio zal aldus in 2025 200% bedragen. De Brusselse regering gaf in een reactie aan dat deze cijfers uitgaan van het meest pessimistische scenario, maar dit neemt niet weg dat het meer dan tijd is om de uitgaven structureel in te perken.
De Waalse overheidsschuld zal in 2025 zowat 200 procent van de regionale inkomsten bedragen. Bovendien zijn hierin niet de cijfers opgenomen van de kosten van de overstromingen vorige zomer die niet alleen veel mensenlevens hebben gekost maar ook zware financiële gevolgen had.
Vlaanderen zit in minder diep vaarwater maar in 2025 zal de schuldgraad oplopen tot 55 miljard euro. In 2019 bedroeg deze nog 24 miljard. De coronacrisis laat ook hier diepe sporen na. Dit jaar zal de Vlaamse regering haar eigen schuldnorm, die zegt dat de schuldgraad niet meer dan 65% mag bedragen, voor het eerst overschrijden. Eind dit jaar zou de schuld 69,65% bedragen
Deze oplopende schuldgraad bij alle overheden maakt dat ondanks de lage rentestand de jaarlijkse rentebetalingen oplopen, waardoor er minder middelen ter beschikking staan voor het echte beleid. Zo zal Vlaanderen bv. tegen 2026 ruim 450 miljoen euro aan intresten moeten afdragen op jaarbasis luidens het laatste rapport van het Rekenhof.
Met de vele relanceplannen werd trouwens al heel wat buskruit verschoten. Bijzonder is ook dat de uitgaven van het Vlaams relanceplan buiten de begroting worden gehouden. Hetzelfde geldt overigens ook wat betreft de Oosterweel.
Gezien de explosie van de inflatie is het een kwestie van tijd alvorens de rentes gaan oplopen. Daar waar ons land verleden jaar zelfs een negatieve rente had wanneer het geld ontleende op de internationale markten (-0,05%) is dit heden reeds opgelopen tot 1%. Dit zal doorsijpelen naar de rentebetalingen van de verschillende overheden. Het potentieel voor een allesvernietigende rentesneeuwbal is groot. De vorige maal dat dit voorviel bedroegen de rentelasten in 1990 voor de schulden van onze overheden niet minder dan 11,2% van het totale inkomen van de Belgische bevolking.
U kon hier eerder lezen dat de kans op een sterk oplopende inflatie met een lage economische groei (stagflatie) sterk is toegenomen[1].
De overheidsschuld van België bedraagt heden 113% van het BNP. Het planbureau geeft echter aan dat bij ongewijzigd beleid tegen 2025 de schuldgraad oploopt tot 120 procent van het Bruto Binnenlands Product (de totale geldwaarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten op jaarbasis).
De economische groei die tot voor kort werd geschat op 3% voor dit jaar zal door de oorlog in Oekraïne en de daarmee gepaard gaande bijkomende inflatieopstoot en het dalend consumentenvertrouwen veel lager uitkomen. Als dan ook nog eens de rente en dus de kost van de schuld zal toenemen dreigt een verdere ontsporing van de staatsschuld.
Hoeveel kostte covid tot op heden aan de begroting?
Voor 2020 geeft het verslag van het Rekenhof aan op basis van voorlopige cijfers dat er sprake is van 1 miljard euro verlies aan ontvangsten en 10,9 miljard euro bijkomende uitgaven, wat de totale impact brengt op 12 miljard euro[2]. Voor 2021 werd de weerslag voorlopig geraamd op 617 miljoen euro minontvangsten en 6,5 miljard euro meeruitgaven, wat het totale prijskaartje voor 2021 tot op heden op 7 miljard euro brengt. De totale factuur tot op heden wat betreft de meeruitgaven door corona bedragen 24 miljard euro en dit alleen wat de overheden betreft.
Alleen al de tijdelijke werkloosheid kost als maatregel 5,9 miljard euro! Ook het overbruggingsrecht heeft een prijskaartje van 5 miljard euro. Het blijft beleidsmatig onzeker of corona terug zal opduiken in het najaar. Wordt corona daadwerkelijk endemisch en dus beheersbaar?
De Oekraïnecrisis treft wederom de begroting midscheeps
De Oekraïnecrisis heeft een impact op de economische groei, die onder zware druk staat door het gedaald consumentenvertrouwen en de afgenomen koopkracht ten gevolge de hoge energiekost en de toegenomen tweede golf van inflatie.
Luidens de OESO zou de inflatie door de oorlog verder toenemen met 2,5%. Dit komt dus bovenop de reeds toegenomen inflatie. De Europese economie gaat luidens de OESO het meeste te lijden hebben van de oorlog. De groei zal afnemen met 1,4%. De overheid zal dit tweemaal voelen. De belastinginkomsten zullen dalen en de uitgaven door de toegenomen (hopelijk) tijdelijke werkloosheid nemen toe.
Ons Besluit?
De schulden van vandaag zijn de belastingen van morgen. We zien heden duidelijk dat de begroting van elke overheid door corona zwaar in het rood is gegaan. Men hoopte dit recht te trekken in 2022 maar de oorlog in Oekraïne besliste er anders over. De averij is enorm en bovendien werden er tevens allerhande relanceplannen gelanceerd waarvan de kostprijs grotendeels nog in de boeken moet worden opgenomen.
De oorlog in Oekraïne zal er tevens toe leiden dat de uitgaven door defensie verder zullen toenemen. Aldus wordt er bijkomend 1 miljard euro extra uitgetrokken voor defensie. Als men de NAVO-norm van 2% wil halen kost dit per jaar 2 miljard euro extra. Daarnaast tikt de vergrijzingsklok onverbiddelijk voort en komt er een pittige klimaatfactuur bovenop.
Sinds de fameuze uitspraak van PS’er Guy Mathot dat ‘de schuld er vanzelf is gekomen en ook vanzelf zal verdwijnen als sneeuw voor de zon’ weten we wel beter. De schuld zal enkel als sneeuw voor de zon verdwijnen als u en ik er het nodige strooizout voor leveren onder de vorm van hogere belastingen. Gezien de belastingdruk in ons land heden de hoogste van Europa is, is de marge wat dit laatste betreft quasi nihil.
Het besluit is dan ook duidelijk. We hebben geen begrotingsmarge meer en dus moeten we gaan kijken naar de uitgaven. Zeker in het licht van de oplopende inflatie en de daarmee gepaard oplopende rente op onze schulden moet er dringend worden ingegrepen. De toekomstige generaties kunnen de verdere toename van de schulden niet dragen.
Vandaar onze dringende oproep aan de regeringen van dit land.
Werk een lange termijnplan uit waarin we duidelijk vastleggen hoe we de begrotingstekorten structureel gaan wegwerken. We zitten met z’n allen momenteel mogelijks in “the perfect storm”. We moeten onze welvaart en ons sociaal zekerheidsstelsel vrijwaren en dit kan enkel door elke uitgave tegen het licht te houden en een echt kerntakendebat te voeren. We moeten terug regeren en niet beheren.
Daarnaast moeten we nu echt werk maken van een werkzaamheidsgraad van 80%. Maak werk van werk. Ook de pensioenhervorming moet nu echt uit de startblokken. Ons gestolde land moet zichzelf nu echt dringend heruitvinden.
We worden geconfronteerd met een potentieel bijzonder gevaarlijk economisch klimaat waarbij het doembeeld van stagflatie niet langer uit te sluiten valt[3].
Stilzitten en bang afwachten wat er op ons afkomt is geen optie. Het is tijd voor een sociaal-economisch pact.
Een bijdrage van Carlo Van Grootel voor De Liberale Wereld
[1] https://deliberalewereld.be/van-onbeheersbare-prijzenspiraal-naar-een-economie-in-wurggreep-stagflatie-dreigt/
[2] file:///C:/Users/vangr/Downloads/2021_19_Begroting2021A1.pdf
[3] Wie hier meer over wil lezen kan hier terecht: https://deliberalewereld.be/van-onbeheersbare-prijzenspiraal-naar-een-economie-in-wurggreep-stagflatie-dreigt/
